वाघ्या कुत्र्याची समाधी वादग्रस्त का ठरली?
संभाजीराजे छत्रपतींची भूमिका: समाधी हटवण्याची मागणी रायगड किल्ल्यावर छत्रपती शिवाजी महाराजांच्या समाधीशेजारी असलेल्या वाघ्या कुत्र्याच्या तथाकथित समाधीविषयी सध्या वाद उफाळला आहे. माजी खासदार आणि रायगड विकास प्राधिकरणाचे अध्यक्ष संभाजीराजे छत्रपती यांनी या समाधीला ऐतिहासिक आधार नसल्याचे सांगत ती हटवण्याची मागणी मुख्यमंत्री देवेंद्र फडणवीस यांच्याकडे पत्राद्वारे केली आहे.
संभाजीराजे छत्रपती यांनी आपल्या पत्रात नमूद केले आहे की, रायगड किल्ल्यावर छत्रपती शिवाजी महाराजांच्या समाधीशेजारी कथित वाघ्या कुत्र्याची समाधी काही दशकांपूर्वी उभारण्यात आली आहे. शिवकालीन इतिहासात वाघ्या कुत्र्याचा कोणताही उल्लेख किंवा संदर्भ आढळत नाही. भारतीय पुरातत्व विभागाने देखील या समाधीविषयी कोणतीही ऐतिहासिक माहिती किंवा पुरावे उपलब्ध नसल्याचे स्पष्ट केले आहे.
संभाजीराजे पुढे म्हणतात की, छत्रपती शिवाजी महाराजांच्या समाधीशेजारी अशा कपोलकल्पित कुत्र्याची समाधी आणि पुतळा उभारणे हे महाराष्ट्राचे दुर्दैव आहे. हे श्रद्धेची कुचेष्टा आणि महाराजांच्या महान कार्याची घोर प्रतारणा आहे. त्यामुळे, ३१ मे २०२५ पर्यंत हे अतिक्रमण रायगड किल्ल्यावरून कायमस्वरूपी हटवावे, अशी त्यांनी मागणी केली आहे.
इतिहास अभ्यासकांची प्रतिक्रिया:
इतिहास अभ्यासक इंद्रजित सावंत यांनी देखील संभाजीराजे यांच्या मागणीचे समर्थन केले आहे. त्यांच्या मते, छत्रपती शिवाजी महाराजांच्या काळात वाघ्या कुत्र्याचा कोणताही उल्लेख आढळत नाही. वाघ्या कुत्र्याची कथा ही राम गणेश गडकरी यांच्या नाटकातून उद्भवलेली असू शकते, असे ते म्हणतात.
लोककथेनुसार, वाघ्या हा छत्रपती शिवाजी महाराजांचा एक निष्ठावान कुत्रा होता. महाराजांच्या निधनानंतर वाघ्याने त्यांच्या चितेत उडी मारून आत्मबलिदान दिले, अशी कथा प्रचलित आहे. मात्र, या कथेला ऐतिहासिक आधार नाही. भारतीय पुरातत्व विभागाने देखील वाघ्या कुत्र्याच्या समाधीविषयी कोणतेही ऐतिहासिक पुरावे नसल्याचे स्पष्ट केले आहे.
शिवप्रेमींची मागणी:
रायगड किल्ल्यावर छत्रपती शिवाजी महाराजांच्या समाधीशेजारी वाघ्या कुत्र्याची तथाकथित समाधी उभारण्यात आली आहे. या गोष्टीला कोणताही ऐतिहासिक आधार नसल्याचे सांगत शिवभक्तांनी अनेकदा या समाधीला विरोध केला आहे. यापूर्वी एकदा शिवप्रेमींनी हा पुतळा हटवला होता, परंतु प्रशासनाने तो पुन्हा त्या ठिकाणी बसवला. आता संभाजीराजे छत्रपती यांनी देखील वाघ्या कुत्र्याचा पुतळा हटवण्याची मागणी केली आहे.
पुरातत्व विभागाचे धोरण:
भारतीय पुरातत्व विभागाच्या धोरणानुसार, १०० वर्षांहून अधिक पुरातन असलेली संरचना संरक्षित स्मारक म्हणून गणली जाते. वाघ्या कुत्र्याच्या तथाकथित समाधीला १०० वर्षे पूर्ण होण्यापूर्वीच ती हटवणे आवश्यक आहे, असे संभाजीराजे छत्रपती यांनी आपल्या पत्रात नमूद केले आहे.
निष्कर्ष:
रायगड किल्ल्यावर वाघ्या कुत्र्याच्या तथाकथित समाधीविषयीचा वाद सध्या चच्रेचा विषय बनला आहे. संभाजीराजे छत्रपती आणि इतिहास अभ्यासक इंद्रजित सावंत यांच्या मते, या समाधीला कोणताही ऐतिहासिक आधार नाही. शिवप्रेमी आणि इतिहासप्रेमी या मुद्द्यावर आपली मते मांडत आहेत. राज्य सरकार या मागणीवर काय निर्णय घेते, हे पाहणे महत्त्वाचे ठरेल.
